با نزدیک شدن به ایام امتحانات مجازی، برخی دانشجویان برنامه ریزی کرده بودند که با روش‌های مختلف، استاد را دور بزنند اما حواس اساتید هم جمع بود. فرهنگ تقلب در امتحانات در کشور ما متاسفانه هست، هیچ کسی ادعا نمی‌کند که در امتحانات حضوری تقلب نیست و تقریبا در تمام روش‌های امتحانی کم و بیش تقلب صورت می‌گیرد؛ اما با مجازی شدن آموزش‌های الکترونیکی و برگزاری امتحانات به صورت غیر حضوری، به نظر می‌رسد تقلب چهره واضح‌تری پیدا کرده است، این روزها آگهی‌های همیار و کمک برای حضور در امتحانات آنلاین، به لیست متعدد خدمات غیرمعمول اضافه شده است. خدمت جدیدی که در آن دانشجویی برای ساعت امتحان آنلاین، دانشجوی دیگری را به کمک می‌گیرد و قیمت این خدمت هم توافقی تعیین می‌شود.
کتابم را با حرص بستم. این ترم شرایطم از ترم پیش هم بدتر شده، تمامی صفحات کتاب برایم نامفهوم بود؛ صدای تیک تیک ساعت و عقربه‌ای که هر لحظه به زمان امتحان نزدیک می‌شد اضطرابم را بیشتر می‌کرد. کاش معجزه‌ای شده و امتحان لغو شود.
از استرس لبانم خشک شده بود؛ گوشی را برداشتم تا با چرخ زدن در فضای مجازی کمی از اضطرابم کاسته شود؛ هنوز یک دقیقه نگذشته بود که مادرم وارد اتاق شد و پتویم را کنار زد و گفت: «این همه پول به دانشگاه واریز می‌کنی، این هم وضعیت درس خواندنت، گوشی به دست و زیر پتو؟»
همیشه موقع امتحاناتم حرص می‌خورد و آخرش مقصر همه چیز، گوشی زبان بسته من می‌شد، بارها سر این موضوع بحث کرده‌ایم که همه چیز الان در گوشی موبایل خلاصه می شود اما قانع نمی‌شود.
امروز زمان مناسبی برای تکرار صحبت های همیشگی با مادر نبود تا ۵ دقیقه دیگر امتحان آغاز می‌شد و باید آماده می‌شدم، روی مبل لم داده و به انتظار نشستم؛ استاد می‌خواست تصویری امتحان بگیرد و تا نوبتم، هنوز مانده بود، در این فرصت می‌توانستم صحبت‌های دانشجویان را بشنوم تا بلکه چیزی یاد بگیرم اما انگار وضعیت آنها هم مثل من بود و تقریباً اکثرشان خراب کرده بودند.
خیلی زود نوبتم رسید و همچنان چیزی بلد نبودم باید یک جوری فرار می‌کردم تا بعداً در شرایط بهتری امتحان دهم،به محض اینکه استاد اسمم را صدا کرد فیلترشکن را روشن کردم و اتصالم به کلاس قطع شد.
*باید قید این ترم را بزنیم
با نزدیک شدن به فصل امتحانات در ایام کرونا، دغدغه‌های دانشجویان برای نحوه برگزاری امتحانات دوباره آغاز شده و تعدادی از دانشجویان دغدغه اصلی خود را در مدت زمان بسیار کم زمان آزمون و عدم تمرکز می‌دانند و برای پشت سر گذاشتن ترم تحصیلی‌شان مضطرب و نگران هستند.
یک دانشجو که از حال و هوای امتحانی این روزها بیزار است، می‌گوید: امتحان مجازی برای من مثل یک کابوس شده، ترم پیش که استاد به ما ۱۰ سؤال تستی ـ مفهومی با ۲۰ دقیقه زمان داده بود، با حدود ۱۰ نفر از دانشجویان یک ساعت جلوتر در پارک کنار دانشکده جمع شدیم تا باهم امتحان دهیم اما با این وجود باز هم وقت کم آوردیم.
وی ادامه می‌دهد: یکی از بچه‌ها هم که دوتا سیستم آورده بود تا به جای دوستش هم امتحان دهد، امتحان دوستش را داد و از امتحان خودش جا ماند.
اکنون که اساتید برای هر سؤال، تستی-تشریحی یک دقیقه وقت گذاشته‌اند همه باید قید این ترم را بزنیم.
*وقتی تر و خشک باهم می‌سوزند
در میان دانشجویانی که تقلب می‌کنند، افرادی نیز وجود دارند که برخلاف دوستان متقلب خود، درس‌شان را می‌خوانند اما در نگاه اساتید تشخیص داده نمی‌شوند.
یک دانشجوی مقطع کارشناسی در خصوص امتحاناتی که برخی اساتید به صورت تصویری می‌گیرند، بیان می‌کند: همیشه مطالب درسی‌ام را می‌خوانم اما در فضای امتحان مجازی که بیشتر واحد‌های درسی‌ام به صورت تصویری برگزار می‌شود چون مجبورم دوربین را مقابل صورتم بگیرم بینی‌ام را بزرگتر می‌بینم به همین دلیل ناخوداگاه حواسم پرت چهره‌ام می‌شود و در نتیجه به علت عدم تمرکز تمامی امتحاناتم را خراب می‌کنم.
وی اضافه می‌کند: اطمینان اساتید نسبت به دانشجویان سلب شده است و به همین دلیل به ما رحم نمی‌کنند و تر و خشک باهم می‌سوزیم.
یکی دیگر از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد تصریح می‌کند: برای من نتیجه مطلوب در امتحان بسیار حائز اهمیت است؛ یکبار یکی از اساتید، به نوبت از هر دانشجو با وبکم امتحان می‌گرفت و حتی اگر یک لحظه چشمان کسی بر‌می‌گشت می‌گفت: تقلب کردی؟ نفر بعدی، از شما امتحان نمی‌گیرم.
ما هم قسم و آیه که به والله نه؛ بعد هم مات و مبهوت از این امتحان نمره‌های درخشان می‌گرفتیم. به شخصه در طول امتحان، انقدر از چهره استاد که هر لحظه آماده مچ گیری بود، مضطرب شده بودم که ناخودآگاه چشمانم را می‌چرخاندم تا استاد را نبینم، اما انگار از نظر استاد، در سقف اتاقم تقلب بود.
*وقتی دانشجو خودش را لو می‌دهد
بعضی از دانشجویان که از زمان مجازی شدن امتحانات کتاب‌ها را به خیال «تقلب»کنار گذاشتند در ایام امتحانات گرفتار روش‌های هوشمندانه و نگاه‌های تیزبینانه اساتید شدند، که بخشی از آنها را در این بخش می‌خوانید.
یکی از دانشجویان که تجربه شکست در تقلب را داشته است، می‌گوید: دفعه پیش که امتحان مجازی داشتیم استاد قید کرده بود که حتما باید با وبکم امتحان دهید و هیچ عذری را هم پذیرا نبود تا اینکه زمان امتحان شد و همه ما برای امتحان مجازی حاضر شدیم.
استاد اسم من را خواند که درخواست دسترسی به دوربین را قبول کنم و امتحان بگیرد، همه چیز داشت خوب پیش می‌رفت و در حال سؤال پرسیدن بود که ناگهان دستم اتفاقی به دکمه برگشت دوربین خورد و دوستانم که مثل سربازان آماده به خدمت روبرویم در حال کمک رساندن بودند تمام و کمال در صفحه نمایش دانشجویان و استاد دیده شدند. همین باعث شد، استاد مچم را گرفت و از من و دوستانم امتحان نگرفت، در آخر هم صفر شدیم.
یکی دیگر از دانشجویان بیان می‌کند: تقریباً دست تمامی استادان آمده که بچه‌ها از زمانی که کلاس‌ها مجازی شده چندان به درس توجه ندارند و زیاد هم سخت‌گیری نمی‌کنند؛ خیلی جاها بر سر این مسأله با دانشجویان شوخی هم می‌کنند. یک روز که بچه ها در خصوص امتحان اظهار نگرانی می کردند استاد گفت: «در خانه نشسته‌اید؛ کتاب هم که پیش رویتان هست، رونویسی از مطالبی که ارائه شده سخت نیست».
وی ادامه می‌دهد: یکبار در امتحان شفاهی مجازی که فقط با میکروفون باید به استاد پاسخ می‌دادیم یکی از بچه‌ها جواب سؤال را جا به جا خواند و استاد فوراً گفت «شما که از رو می‌خوانی حداقل درست بخوان».
*ترفندهای دانشجویان برای امتحان مجازی
برخی دانشجویان همیشه حاضر در صحنه تقلب، با تغییر تمام روش‌ها و محدودیت‌هایی که اساتید در نظر گرفته‌اند، بیخیال نشده و همچنان سعی در ابداع تقلب‌های جدید و پیچاندن استاد دارند.
یک دانشجوی مقطع کارشناسی با اشاره به اینکه همیشه راهی برای تقلب پیدا می‌کند، می‌گوید: یکبار که امتحان تخصصی سختی داشتیم و استاد هم گفته بود که سؤالات برای هرکسی متفاوت است و به شکل تستی طراحی شده است.
بعید می‌دانستم که استاد برای۴۰دانشجو، منحصر به فرد سؤال طراحی کرده باشد چون اکثراً وقت این کار را ندارند؛ برای همین به بچه‌ها گفتم: بیایید یک گروه بزنیم و تا وارد سامانه امتحان شدیم سؤالاتمان را در آن گروه ارسال کنیم.
وی ادامه می‌دهد: وقتی این کار را کردیم متوجه شدیم که فقط چینش سؤالات برای هر دانشجو متفاوت است؛ همان جا تصمیم گرفتیم که هرکس هرچند تا سؤالی را که می‌تواند پاسخ دهد و بقیه هم استفاده کنند، با همین روند آن‌روز امتحان خیلی خوبی دادیم.
یکی دیگر از دانشجویان مقطع کارشناسی، اظهار می‌کند: من وقتی درس نخوانده باشم و استاد قصد امتحان گرفتن داشته باشد موقع امتحان دادن هر سؤالی را که بلد نباشم اینترنتم را قطع می‌کنم، استاد هم فکر می‌کند که مشکل اینترنت دارم و سراغ نفر بعدی می‌رود.
یکی از دانشجویان نیز بیان می‌کند: یکبار امتحان مجازی زبان داشتم و هیچی بلد نبودم، یکی از دوستانم را که مترجم زبان است به خانه‌امان دعوت کردم تا او جای من امتحان دهد؛ آن‌روز دلچسب‌ترین امتحان عمرم را دادم و به راحتی آن واحد را پاس کردم.
*گوگل همیار تقلب دانشجو است
برخی از دانشجویان در ایام امتحانات به دنبال جواب از گوگل و یا دیگر منابع در دسترس، برای پشت سرگذاشتن امتحاناتشان هستند. برخی نیز از این شرایط سوء‌استفاده کرده و برای امتحانات مجازی نرخ تعیین کرده‌اند.
یک دانشجو با اشاره به نحوه امتحان دادن خود در مجازی تصریح می‌کند: حتی زمانی که مدرسه می‌رفتیم و امتحانات نیز حضوری بود همیشه شیوه‌هایی برای تقلب وجود داشت؛ حال که دانشجوییم و امتحانات مجازی شده مسأله تقلب شدت بیشتری یافته است.
وی می‌افزاید: اکثر استادان ما در مجازی به شیوه تشریحی امتحان می گیرند، اگر سؤالات مشخص باشد و مفهومی نباشد همان لحظه وارد گوگل می شوم و پاسخ سوال را جستجو و کپی می‌کنم و داخل باکس جواب سوال قرار می‌دهم درست است که بسیار ریسکی عمل می‌کنم اما حداقل صفر نمی‌شوم.
یکی از دانشجویان مقطع دکتری نیز اضافه می‌کند: ما دانشجویان مقطع دکتری، اکثرمان شاغل هستیم و بعضی روزها آنقدر درگیریم که وقتی ساعت امتحان هم با ساعت کاری‌مان تداخل پیدا می‌کند، مجبور می‌شویم یک نفر را پیدا کنیم تا به جایمان امتحان دهد که یا به جای این کار به او پول می‌دهیم یا یکی از دوستانمان است و مجانی برایمان این کار را می‌کند. متأسفانه یکبار من مجبور شدم که این کار را انجام دهم اما به تازگی اساتید با شیوه‌های شفاهی ـ‌تصویری کار را برایمان سخت کردند.
*بن بست تقلب
دوستان دانشجو باید بدانند با اینکه هربار ترفندهای جدیدی را برای امتحاناتشان پیدا می‌کنند اما اساتید نیز به همراه آنان به روز شده و شیوه امتحانتشان از قبل نیز سخت‌تر می‌شود؛ چون به دانشجو و شیطنت‌هایشان کاملاً واقف هستند و تمامی این مطالب را می‌خوانند.
از سوی دیگر فراموش نکنیم تقلب راه حل خوبی برای پاسخ به امتحانات نیست. مهمترین نکته این است که در کلاس‌های دانشگاه، دانشی به معلوماتمان افزوده شود و امیدواریم کلاس‌های درس مجازی دانشگاه چنین شرایطی را بیش از پیش ایجاد کند تا دانشجو بتواند مطالب بیشتری فرا گیرد و بر معلوماتش در رشته‌ای که به آن علاقه‌مند است، بیفزاید.
*آگهی برای همیار تقلب در امتحان مجازی
گشتی در تجمع‌های دانشجویان در فضای مجازی نشان می‌دهد که خیلی زود ایده کمک داشتن در امتحانات به فکر بسیاری از دانشجویان رسیده است.
البته اگرچه کمپین‌های مجازی زیادی توسط دانشجویان درباره گلایه از کیفیت آموزش مجازی، لغو امتحانات حضوری به دلیل نگرانی بابت ابتلا به کرونا و لغو هر گونه امتحان به دلیل کیفیت پایین آموزش مجازی تشکیل شد؛ اما در هیچ یک از این کمپین‌ها، هیچ نگرانی بابت کیفیت امتحان یا احتمال تقلب در امتحان از سوی دانشجویان ابراز نشده است؛ به نظر می رسد این موضوع جزء دغدغه‌های دانشجویان نیست.
گویا از دید برخی دانشجویان همیار تقلب در امتحان، راه‌حل خوشایند و میانبری برای امتحانات مجازی است.
در آگهی‌های متعدد در فضای مجازی از جمله گروه‌های تلگرامی، می‌توان نیازمندی به انواع دروس و محتوای درسی را دید و این درخواست‌ها مختص به رشته، گروه، دانشگاه یا شهر خاصی نیست.
* استخدام همیار تقلب چند؟
یکی از سوالات اولیه‌ای که درباره این موضوع به ذهن خطور می‌کند، قیمت این خدمت است. خبرنگار فارس قیمت این خدمت را پرسش و جو کرده است.
شخصی با آی دی علی، در یکی از این گروه‌ها، دانشجوی رشته فنی است و به اصلاح دوستان و افراد دیگر کاربلد است، او برای کمک در چند درس اعلام آمادگی کرده است. علی درباره قیمت همیاری در امتحان به خبرنگار فارس، گفت: «هزینه برای یک ساعت امتحان ۵۰ هزار تومان است؛ سوال‌ها را می‌بینم و اگر بلد بودم و خواستید هر چند سوال که توانستم کمک می‌کنم.»
فرد دیگری با آی دی فرهاد، قیمت مناسب‌تری را ارایه می‌دهد. او می‌گوید: «قیمت ۴۰ هزار تومان است.» و هزینه را قبل از امتحان می‌گیرد و یادآوری می‌کند که این قیمت در مقابل هزینه‌ای که برای جبران درس و ترم می‌کنید و همین طور نگرانی بابت پاس نکردن درس چیزی نیست و قصدش از این کار، بیشتر کمک است.
البته مشتری‌های این کاربلدان باید به این نکته هم توجه داشته باشند که بعد از اینکه همیاران هزینه را دریافت کردند معلوم نیست سر وقت جلسه امتحان حضور داشته باشند یا خیر.
به نظر می‌رسد در زندگی دانشجویی، همه چیز متناسب با همین سبک زندگی پیش می‌رود، انتظارها، نیازها، قیمت‌ها و حتی ارقام تخلف؛ اما آنچه که در این ماجرا بزرگ به چشم می آید، نفس اشتباه نهادینه شده در طرز فکر و رویه آموزش است.
*همیشه پای پول در میان نیست، کمک مرامی در تقلب!
اما این تخلف در ظاهر شیرین همیشه با قصد مالی انجام نمی‌شود. آی دی سروش که برای داشتن همیار در امتحان یک درس فنی درخواست کمک کرده است در این باره به خبرنگار فارس، می‌گوید: اگر بخواهم پول بدهم که کمک هست اما مجانی هم کسی پیدا می‌شود که کمک کند، بالاخره یک جور مرام است؛ من هم چیزی را بلد باشم کمک می‌کنم. پول هم نمی‌گیرم. با قیمت ۵۰ هزار تومان کسی را پیدا کرده‌ام اما مطمئنم بدون پول هم پیدا می‌شود. فعلا تا امتحان زمان دارم.
اما تقلب در درس مجازی همیشه آسان نیست؛ صرف نظر از اینکه تقلب در امتحان درسی امکان پذیر است یا نیست، احتمال برملا شدن تقلب هم وجود دارد که در این صورت، عواقبی متوجه دانشجو است.
برای مثال در این پیغام به دانشجویان درباره تقلب در امتحان یک درس از طریق امتحان دادن به جای شخص دیگری هشدار داده است. زیرا این مورد برای بسیاری از دانشجویان دردسرساز شده است.
*چه اقداماتی برای جلوگیری از تقلب در امتحانات آنلاین انجام می‌شود؟
پس از آنچه که شرح داده شد، این سوال مطرح می‌شود؟ چه اقداماتی برای جلوگیری از تقلب در امتحانات آنلاین انجام می‌شود؟ خبرنگار فارس پاسخ این سوال را جویا شده است.
علی اکبر صفوی مسئول کارگروه تخصصی آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در این باره فارس، می‌گوید: پس از چند ماه آموزش مجازی در دانشگاه‌ها، اکنون به مقوله مهم ارزشیابی و آزمون مجازی رسیده‌ایم و یکی از مباحث مهم آموزش مجازی، افزایش اطمینان به ارزشیابی در این روش و کاهش یا جلوگیری از بروز تقلب در امتحانات است. وی توضیح داد: اگرچه هیچ روشی به طور کامل، عدم وقوع تقلب در امتحان‌ها را تضمین نمی‌کند، اما شرایطی برای کاهش احتمال بروز تخلف تقلب وجود دارد که از آن جمله می‌توان به نظارت تصویری همزمان، طرح تعداد سوال بیشتر برای توزیع تصادفی سوالات، ارائه تدریجی سوال‌ها و کنترل زمان امتحان اشاره کرد. یک روش پیشنهادی، برگزاری چند امتحان کوتاه و چند گزینه‌ای است. در سوال‌های چند گزینه‌ای می‌توان با روش هایی از جمله محدود کردن زمان نمایش هر سوال، تصادفی کردن شماره سوال و مفهومی کردن سوالات، احتمال تقلب را کاهش داد. در آزمون شفاهی هم با ارتباط مستقیم رو در رو، امکان نظارت تصویری همزمان فراهم می‌شود. با این روش‌ها حتی اگر دانشجویان کنار هم باشند فرصت تقلب ندارند و احتمال تقلب بسیار کاهش پیدا می‌کند.